زماني که من و خواهرم هفت‌هشت ساله بوديم، شب‌ها وقت خواب، کاست‌هاي قصه‌هاي کودکانه را در دستگاه ضبط اتاقمان مي‌گذاشتيم و آنقدر بهشان گوش مي‌داديم تا خوابمان ببرد. داستان‌ها پر از موسيقي و شعر و تصوير بودند. محبوب‌ترين داستان ما «خروس زري پيرهن پري» شاملو بود. شعرهايش را حفظ شده بوديم و بعدها از جملات آن، مثل رمزهايي استفاده مي‌کرديم که فقط خودمان مي‌دانستيم. شخصيت‌ها را شناخته بوديم، با ترس‌هايشان مي‌ترسيديم، با خنده‌هايشان مي‌خنديديم و با غصه‌هايشان اشک مي‌ريختيم.
«شنيدن» کتاب‌ها در کودکي، اين فرصت را براي آن‌ها فراهم مي‌کند تا فضاي داستان را با صداي قصه‌گوها و به همراه همديگر بشنوند. البته کتابهاي صوتي مي‌تواند کاربردهاي گسترده‌تري هم براي کودکان داشته باشد. مدرسه‌ها، مهدها و ساير محيط‌هاي آموزشي، مي‌توانند کتابهاي صوتي را به‌عنوان بخشي از منابع درسيشان به دانش‌آموزان معرفي کنند و مطالب را انتقال دهند.
کودکان، کتابهاي قصه صوتي کودکان را بيشتر دوست دارند
کتابهاي صوتي، قبلاً براي دانش‌آموزاني کاربرد داشت که در مدرسه‌شان زباني به‌جز زبان مادريشان صحبت مي‌کردند، يا دانش‌آموزاني که نمي‌توانستند بخوانند و يا تمرکز کافي براي خواندن کتاب نداشتند. اما به‌تدريج مشخص شد که کتاب صوتي مي‌تواند براي بسياري از دانش‌آموزان مسيري را فراهم کند تا به ادبيات دسترسي داشته باشند و از آن لذت ببرند. به‌خصوص کودکاني که هنوز به مدرسه نرفته‌اند و سواد خواندن و نوشتن را نياموخته‌اند.
کتابهاي صوتي کودکان، مي‌توانند منابع مهمي براي مدارس و مهدکودک‌ها باشند؛ براي کودکان زير هفت سال، کتابهاي صوتي بسياري به زبان فارسي وجود دارند که با تصاوير مرتبط هم همراه شده‌اند. کودکاني که سواد خواندن و نوشتن نياموخته‌اند، به‌راحتي مي‌توانند داستان‌ها را با صداي گوينده‌هاي حرفه‌اي گوش دهند و بدون آنکه سواد خواندن کتاب را داشته باشند، آن را بخوانند.
فوايد کتابهاي صوتي براي کودک
مري شوير، معلمي در آمريکا، که کتابهاي صوتي را روش مناسبي براي درگيرکردن کودکان به کلاس مي‌داند، روايت مي‌کند که: ”در يکي از کلاس‌هايم، شاگردي بود که هميشه دنبال‌کردن کلاس برايش دشوار بود. روزي، داستان «هري وحشتناک» را در کلاس گذاشته بودم و کتابش را هم به بچه‌ها داده بودم. در تمام طول اين مدت، به‌مدت سي دقيقه تمامِ کلاس ساکت بود اما او در گوشه‌اي براي خودش بازي مي‌کرد و توجهي به کلاس نداشت. پس از ده دقيقه، داستان برايش جالب شد و کتاب را از روي ميز برداشت و گوشه‌اي از کلاس نشست و شروع کرد به کتاب‌خواندن. به من گفت: «بعد از آنکه داستان را شنيدم، خودم با سرعت بيشتري خواندن کتاب را ادامه دادم.»“
خانم شوير، پي برده بود که گوش‌دادن به
اشلي اليسيا، معلم پاي? سوم دبستان در ايالت کاروليناي آمريکا هم گفته است که: «کتابهاي صوتي، مي‌تواند پاي دانش‌آموزاني را که از ادبيات بيزارند، به دنياي شگفت‌انگيزي باز کند.» او مي‌گويد: «کتابهاي صوتي مي‌تواند باعث شود تا دانش‌آموزان، بيشتر از آنکه در يک داستان به کلمات و معني آن‌ها توجه کنند، به شخصيت‌ها و موضوع آن فکر کنند.»
کاربردهاي کتاب صوتي در مدارس
راديو و تلويزيون، پيش از اين ابزارهايي بودند که براي آموزش‌هاي از راه دور استفاده مي‌شدند. در دوران جنگ ايران و عراق، زماني که مدارس تعطيل بود، دانش‌آموزان در ساعت مشخصي مي‌توانستند تلويزيون را روشن کنند و درس‌هايشان را از آن طريق دنبال کنند.
امروزه روند معمول محيط‌هاي آموزشي، به شکلي است که عمده‌ي تاکيدشان روي پرورش مهارت نوشتن و خواندن دانش‌آموزان است؛ از طرفي کودکان بسياري وجود دارند که علي‌رغم توانايي بسيارشان، تمرکز کافي براي خواندن و نوشتن ندارند. بنابراين، بيشتر اين کودکان، نمي‌توانند آن‌طور که بايد در کلاس‌ها مشارکت داشته باشند.
پژوهش‌هاي انجام‌شده، نشان مي‌دهند که کتابهاي صوتي اين امکان را براي اين دانش‌آموزان فراهم کرده تا از مهارت خيال‌پردازي و تصويرسازيشان براي درک مفاهيم استفاده کنند و بتوانند اين مهارت‌ها را زنده نگه دارند. اين کودکان، به‌جاي آنکه نياز باشد با شکل کلمات درگير شوند و آن‌ها را براي خودشان معني کنند، بتوانند با صداي گوينده، لهجه و تأکيد او روي کلمات ارتباط بگيرند و مفاهيم را بفهمند.
براي درس‌هايي مانند ادبيات، کتابهاي صوتي مي‌توانند اداي صحيح کلمات را به دانش‌آموزان بياموزند. و يا براي دروسي مانند علوم، کتابهاي صوتي به‌عنوان مرور درس‌ها استفاده شوند. علاوه‌بر آن، کتاب‌خانه‌هاي مدارس مي‌توانند طبقه‌اي با عنوان کتابهاي صوتي داشته باشند. به اين ترتيب، به‌دليل آنکه راحت‌تر استفاده مي‌شوند، مي‌توانند به‌عنوان منابع جست‌وجوهاي کتاب‌خانه‌اي هم در مدارس استفاده شوند.
اين شيو? آموزشي که با پيشرفت تکنولوژي و به‌تازگي هم رواج يافته است، کم‌کم به سمتي پيش مي‌رود تا مدارس کتابهاي صوتي را به رسميت بشناسند و از آن در آموزش استفاده کنند؛ کودکان بيشتري در کلاس‌ها مشارکت کنند و «درس‌خواندن» به فرآيندي لذت‌بخش بدل شود.اگر به موضوع کتابهاي صوتي علاقه‌مند هستيد، پيشنهاد مي‌کنيم يادداشت «کتاب‌شنيدن، روشي براي کتاب خواندن» را در يادداشت‌هاي قبل بخوانيد
داستان کودکانه